آموزش کامل نوشتن لسن پلن (طرح درس زبان انگلیسی) + دانلود نمونه‌ عملی

معلم های حرفه ای می دانند که داشتن طرح درس یا لسن پلن (lesson plan) چقدر مهم است. حتی حرفه ای ترین معلم ها هم قبل از اینکه به کلاس وارد شوند نیاز دارند که طرح درس انگلیسی خود را آماده و مرور کنند. با داشتن یک برنامه کامل می توانیم پیش بینی کنیم که آن روز کلاس مان چطور خواهد گذشت و چه برنامه هایی داریم.

بطور کلی اگر تدریس را به یک سفر تشبیه کنیم، طرح درس نقش GPS را دارد و تضمین می‌کند که:

1. هدف نهایی (Destination) به وضوح مشخص است.
2. مسیر (Procedure) کارآمدترین و مؤثرترین راه را انتخاب می‌کند.
3. منابع (Materials) مورد نیاز در دسترس هستند.

برای هر مدرس حرفه‌ای، تسلط بر اصول لسن پلن آموزش زبان انگلیسی نه تنها برای مدیریت کلاس، بلکه برای موفقیت در دوره‌های تربیت مدرس (TTC/TEFL/TESOL) و ارتقاء جایگاه شغلی، امری حیاتی است. این مقاله یک راهنمای کامل، از اصول نظری تا نحوه نوشتن طرح درس روزانه، را در اختیار شما قرار می‌دهد.

اصول بنیادین Lesson Planning در ELT

برای آنکه یک طرح درس قابل اتکا باشد، باید شامل چندین جزء اساسی و استاندارد در حوزه ELT (English Language Teaching) باشد. غفلت از هر یک از این اجزا، مسیر تدریس شما را با چالش مواجه خواهد کرد.

اجزای ضروری هر طرح درس انگلیسی

نحوه نگارش حرفه ای اهداف آموزشی (Learning Objectives)

هدف یا objective موضوعی است که شما از دانش آموزان تان انتظار دارید در آخر کلاس یاد بگیرند یا اجرا کنند.
باید از قبل بدانید قرار است امروز چه چیزی تدریس کنید، چه تمرین هایی دارید و در آخر کلاس بچه ها قرار است چه چیزی را فرا گرفته باشند.

در نگارش اهداف جزئی، همیشه باید از رویکرد SMART و افعال عملکردی (Action Verbs) استفاده کنید.

• Specific (مشخص): دقیقاً چه چیزی را آموزش می‌دهید؟
• Measurable (قابل اندازه‌گیری): چگونه می‌توانید موفقیت را ارزیابی کنید؟
• Achievable (قابل دستیابی): آیا در مدت زمان درس قابل یادگیری است؟
• Relevant (مرتبط): آیا به نیازها و سطح زبان‌آموز مرتبط است؟
• Time-bound (محدود به زمان): آیا در پایان این جلسه به آن می‌رسند؟

مثال ضعیف: “دانش‌آموزان گرامر Present Simple را می‌فهمند.”

مثال حرفه‌ای (SMART Objective): “در پایان این درس، زبان‌آموزان قادر خواهند بود با استفاده صحیح از ساختار Present Simple، سه فعالیت روتین روزمره خود را به صورت شفاهی (Speaking) بیان کنند.”

هدف شما نباید بسیار کلی باشد و بهتر است آنرا را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید تا جذابیت بیشتری برای زبان آموزانتان داشته باشد. علاوه بر آن مدیریت اهداف کوچکتر بسیار راحت تر است.

اکنون می توانید حتی برای آموزش درس بعدی خود یک هدف خوب در نظر بگیرید.

متدولوژیها و مدل های طرح درس آموزش زبان انگلیسی

انتخاب ساختار مناسب برای طرح درس شما بستگی به نوع محتوا، اهداف آموزشی و گروه سنی زبان آموزان دارد. همانطور که جرمی هارمر (Jeremy Harmer)، از مراجع شناخته‌شده‌ی متدولوژی آموزش زبان، می‌گوید:

“یک طرح درس خوب چیزی است که بتواند در لحظه و بر اساس اتفاقات کلاس تغییر کند. طرح درس نباید یک زنجیر باشد، بلکه باید یک لنگر باشد.”

این نقل قول تأکید می‌کند که طرح درس، هرگز یک سند خشک و غیرقابل تغییر نیست؛ بلکه یک راهنمای محکم (لنگر) است که به شما اجازه می‌دهد در صورت لزوم، مسیر (زنجیر) را برای پاسخگویی به نیازهای واقعی کلاس، انعطاف دهید. در تدریس زبان انگلیسی، مدل‌های ساختاری مختلفی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند محتوا را به شکل مؤثرتری ارائه دهید و در عین حال، این انعطاف را حفظ کنید.

مدلهای رایج لسن پلن Lesson Plan: مقایسه و کاربرد

سه مدل اصلی که در دوره های تربیت مدرس زبان مورد تأکید قرار می‌گیرند، عبارتند از:

ساختار طرح درس برای مهارت‌های مختلف زبان انگلیسی (Focus on Skills)

طرح درس (Lesson Plan) برای یک درس گرامر و یک درس مهارت (مانند Speaking) ساختار متفاوتی دارند:

• تدریس گرامر (Language Focus): معمولاً از مدل‌های PPP یا TTT استفاده می‌شود. هدف این است که زبان‌آموزان ابتدا فرم (Form)، سپس معنی (Meaning) و در نهایت کاربرد (Use) ساختار را بیاموزند.

طرح درس تدریس زمان حال کامل می تواند یک نمونه خوب برای کلاس شما باشد. آموزش گرامر There is/ There are، لسن پلن زمان حال کامل استمراری و لسن پلن آموزش گذشته کامل استمراری نیز ایده های بسیار خوبی به شما ارائه می دهند.

• تدریس مهارت صحبت کردن (Speaking): اغلب با استفاده از مدل TBL یا رویکرد Presentation – Practice – Performance طراحی می‌شود. در این نوع طرح درس، تمرکز بیشتر بر Fluency (روانی کلام) است تا Accuracy (دقت). فعالیت‌های اصلی شامل Role Play، Discussion و Debating است.
• تدریس مهارت خواندن (Reading): ساختار طرح درس برای ریدینگ معمولاً از رویکرد PWP (Pre-reading, While-reading, Post-reading) پیروی می‌کند. در این طرح درس، هدف اصلی توسعه زیرمهارت‌های خواندن است، نه صرفاً درک محتوای کلی.

• تدریس مهارت نوشتن (Writing): طرح درس برای رایتینگ اغلب از رویکرد Process Writing (نوشتن فرآیندمحور) استفاده می‌کند تا زبان‌آموز مراحل یک نویسنده واقعی را طی کند. در این نوع طرح درس، تمرکز بر ساختاردهی، دقت و انسجام متن است.

راهنمای گام به گام نوشتن طرح درس روزانه زبان انگلیسی

اگر به دنبال نحوه نوشتن طرح درس روزانه هستید، این مراحل ساختاردهی شده، چکیده‌ای از بهترین متدولوژی‌های ELT هستند:

۱. تعیین هدف و مخاطب (Pre-Planning)

این مرحله مقدماتی و حیاتی است:

1. Needs Analysis (تحلیل نیاز): سطح زبان‌آموزان، دانش قبلی آن‌ها و سبک یادگیری‌شان را مشخص کنید. این کار تضمین می‌کند که طرح درس شما بیش از حد سخت یا بیش از حد آسان نخواهد بود.
2. انتخاب Objectives: اهداف SMART درس را بنویسید (بر اساس اصول بخش قبل).
3. انتخاب Target Language و Materials: محتوای دقیقی که قرار است آموزش داده شود و منابعی که استفاده خواهید کرد را لیست کنید.

۲. طراحی فعالیتهای اصلی (Procedure Development)

این بخش همان مراحل نوشتن طرح درس در عمل است که ساختار اصلی کلاس شما را شکل می‌دهد:

• Warm-up (۵ دقیقه): یک فعالیت کوتاه و جذاب برای فعال کردن ذهن زبان‌آموزان و ارتباط دادن درس جدید با درس قبلی.
• Presentation (۱۰-۱۵ دقیقه): ارائه واضح، جذاب و مختصر محتوای جدید (گرامر، واژگان و…) با استفاده از تصاویر، مثال‌ها و جملات زمینه (Context).
• Controlled Practice (۱۵ دقیقه): فعالیت‌هایی که زبان‌آموزان را مجبور به استفاده صحیح از ساختار هدف می‌کند.

انواع تمرین

تمرین ها به دو گروه تقسیم می شوند: تمرین های بسته و تمرین های باز

تمرین های بسته

تمرین های هستند که جواب مشخصی دارند و بلافاصله بعد از ارائه درس به دانش آموزان داده می شود.

برای مثال

• جای خالی را پرکنید.
• ستون راست را به ستون چپ وصل کنید.
• کلمات مرتبط را به هم وصل کنید. …

این مدل تمرین ها فقط یک جواب واحد و مشخصی دارند و اصلا گمراه کننده نیست.

 تمرین باز

تمرین های باز تمرین هایی هستند که دانش آموز با استفاده از بازی یا اجرای نقش یا سوال پرسیدن آزادانه درس جدید را تمرین می کند. این تمرین هیچ محدودیتی ندارد و هم زبان آموزان هم معلم می تواند آزادانه تمرین خود را انتخاب کند.

در تمرین باز دانش آموزان به مرحله این رسیده اند که بتوانند درس تازه فرا گرفته شده چه گرامر چه کلمات و… را استفاده کنند و جملات متفاوتی با آن بسازند. البته ناگفته نماند که زبان آموزان در این مرحله هنوز به کمک و راهنمایی استاد خود نیاز دارند.

در تمرین بسته دانش آموزان این شانس را پیدا می کنند که آنچه را یاد گرفته اند به مرحله تمرین برسانند تا درک بهتری از درس جدید پیدا کنند. از طرفی معلم هم به اشتباهات و مشکلات دانش آموزان پس از پاسخگویی به سوالات پی خواهد برد و راحت تر می تواند برای برطرف کردنشان برنامه ریزی کند. در طرح درس خود حتما زمانی را هم برای رفع اشکالات زبان آموزانتان اختصاص دهید.

بهترین روش برای بهتر پیش رفتن کارها این است که تمرین های مورد نیازتان را هم در طرح درس خود یادداشت کنید.

• Free Practice/Production (۱۵-۲۰ دقیقه): فعالیت‌هایی که زبان‌آموزان بدون نظارت مستقیم، زبان هدف را برای بیان نظرات شخصی خود به کار می‌برند (مانند: Role Play، Discussion).

و حالا در قسمت آخر طرح درس نوبت این رسیده است که هدفی که در ابتدا در نظر داشته اید را اجرایی کنید.

از دانش آموزان می خواهیم که فعالیت خود در گروه را شروع کنند. (بسته به نوع تمرین، شکل ارتباط interaction گروهی، انفرادی یا جفتی را مشخص می کنیم).

• Wrap-up/Feedback (۵ دقیقه): مرور سریع درس و جمع‌آوری وظایف منزل (Homework).

به شما تبریک می گویم. با کمک روش فوق شما یک طرح درس عالی نوشته اید که می توانید با استفاده از آن بدون اتلاف وقت، بدون استرس و طبق برنامه ریزی های از قبل انجام شده تان کلاسی عالی، جذاب و همراه با موفقیت داشته باشید.

۳. مدیریت زمان و منابع (Timing & Materials)

شما باید بدانید که برای تدریس هر بخش چقدر زمان نیاز دارید و چطور باید زمان در دسترس را مدیریت کنید. در این مرحله از طرح درس عموما برای ارایه درس٬ تمرین ها٬ بازی ها و … باید زمان بندی داشته باشید تا با کمبود وقت یا اضافه وقت مواجه نشوید. کمبود وقت و اضافه وقت از حرفه ای بودن شما در کار تدریس کم می کند.

یک بخش مهم در برنامه‌ریزی زمانی، کاهش زمان صحبت کردن معلم (TTT) و آشنایی با تکنیک‌های آن است.

برای اینکه روش نوشتن طرح درس روزانه شما عملیاتی باشد:

• زمان‌بندی انعطاف‌پذیر: زمان‌بندی (Timing) هر بخش باید تقریبی باشد. همیشه برای فعالیت‌های مهم زمان ذخیره (Spare Time) در نظر بگیرید، چون معمولاً فعالیت‌های گروهی بیشتر از حد انتظار طول می‌کشند.
• آمادگی برای Plan B: اگر زبان‌آموزان یک فعالیت را به سرعت تمام کردند یا اگر فعالیت اصلی شما شکست خورد، یک فعالیت جایگزین (Emergency Activity) در طرح درس خود مشخص کنید.

امروزه، فرآیند زمانبر نوشتن طرح درس، با کمک فناوری‌های نوین بسیار ساده‌تر شده است. مدرسان حرفه‌ای از ابزارهای آنلاین و هوش مصنوعی برای نوشتن لسن پلن برای صرفه‌جویی در وقت و تضمین کیفیت فعالیت‌ها استفاده می‌کنند.

 نمونه های کاربردی و حرفه‌ای Lesson Plan (قابل دانلود)

برای اینکه بتوانید اصول تئوری را به عمل تبدیل کنید، داشتن یک قالب استاندارد و نمونه‌های واقعی حیاتی است. این بخش به شما کمک می‌کند تا ایده بگیرید و نمونه lesson plan خود را طراحی کنید.

• نمونه طرح درس روزانه برای تدریس گرامر (Daily Lesson Plan Sample):
  • در اینجا می توانید یک نمونه آماده از لسن پلن آموزش زمان گذشته ساده را دانلود کنید.
  • 🔗 دانلود نمونه Lesson Plan کامل (گرامر – سطح Pre-Intermediate)
• نمونه طرح درس واحد (Unit Plan) برای ترم:
  • طرح درس واحد، برخلاف طرح درس روزانه، یک برنامه بلندمدت (معمولاً برای ۳ تا ۵ جلسه) است و تمرکز آن بر ترتیب منطقی ارائه مهارت‌ها و مطالب درسی در طول یک فصل است.
  • 🔗 دانلود نمونه lesson plan برای یک یونیت یا فصل 

طرح درس در مسیر توسعه شغلی شما

توانایی نوشتن یک Lesson Plan قوی، رکن اصلی هر مدرک معتبر تربیت مدرس (مانند CELTA، TEFL، TESOL) است. در آزمون های عملی این دوره‌ها (Observed Teaching Practices)، ارزیابی شما تقریباً به طور کامل بر اساس طرح درسی است که ارائه می‌دهید. مدرس باید نشان دهد که:

• می‌تواند اهداف آموزشی را به‌درستی بنویسد.
• می‌تواند زمان و مراحل تدریس را منطبق با مدل‌های معتبر (مانند PPP) ساختاربندی کند.
• انتخاب فعالیت‌ها (Activities) منطبق با هدف درس است.

Lesson Planning در واقع، قلب هر ماژول TEFL/TESOL است که نشان‌دهنده حرفه‌ای بودن و تخصص شماست.

پرسشهای پرتکرار و متداول لسن پلن:

لسن پلن (طرح درس زبان انگلیسی) چیست؟

لسن پلن یا طرح درس (Lesson Plan)، یک نقشه راه دقیق و گام به گام برای یک جلسه کلاس است. این نقشه به معلم می گوید که چه موضوعی را، چگونه، با چه ابزارهایی و در چه مدت زمانی باید تدریس کند تا به اهداف آموزشی مشخصی برسد.

چرا نوشتن لسن پلن (طرح درس) مهم است؟

نوشتن لسن پلن به کلاس ساختار می دهد، از اتلاف وقت جلوگیری می کند و به معلم اعتماد به نفس می بخشد. این کار تضمین می کند که تمام اهداف آموزشی جلسه پوشش داده شده و کلاس به صورت سازماندهی شده و هدفمند پیش می رود.

چطور یک لسن پلن (طرح درس) خوب بنویسیم؟

یک لسن پلن خوب با تعیین “هدف آموزشی” (Objective) واضح شروع می شود. سپس باید فعالیت های گام به گام (مانند: Warm-up، Presentation, Practice)، زمان بندی هر بخش، و ابزارهای مورد نیاز (Materials) را مشخص کنید.

اجزای اصلی یک لسن پلن (طرح درس) چه هستند؟

اجزای اصلی یک لسن پلن استاندارد معمولاً شامل این موارد است: اهداف درس (Objectives)، مواد آموزشی (Materials)، گرم کردن (Warm-up)، مراحل اجرای درس (Procedure)، زمان بندی (Timing) و روش ارزیابی (Assessment).

تفاوت لسن پلن (Lesson Plan) و سیلابس (Syllabus) چیست؟

سیلابس (Syllabus) یک نمای کلی و بلندمدت از کل دوره آموزشی است (مثلاً کل ترم). اما لسن پلن (Lesson Plan) یک برنامه دقیق و جزئی فقط برای “یک جلسه” از آن دوره است.

تفاوت اصلی Lesson Plan با Unit Plan (طرح درس واحد) در چیست؟

Lesson Plan برنامه یک جلسه ۹۰ دقیقه‌ای است و به جزئیات فعالیت‌ها می‌پردازد. Unit Plan (طرح درس واحد) برنامه‌ای بلندمدت برای پوشش یک سرفصل کلی (مثلاً یک فصل از کتاب) است و توالی و ارتباط منطقی چند Lesson Plan را مشخص می‌کند.

چطور زمان‌بندی (Timing) هر بخش از طرح درس را واقع‌بینانه تنظیم کنیم؟

همیشه برای فعالیت‌های گروهی و تعاملی ۵۰٪ زمان بیشتری در نظر بگیرید، زیرا انتقال (Transition) بین فعالیت‌ها و توزیع ابزار زمان‌بر است. همچنین، ۳ تا ۵ دقیقه زمان آزاد (Contingency Time) برای مواقع ضروری در نظر بگیرید.

شما به عنوان یک مدرس، با تسلط بر طرح درس زبان انگلیسی، مهم‌ترین گام را برای تبدیل شدن به یک متخصص واقعی در حوزه ELT برداشته‌اید. با این راهنما، اکنون نه تنها اصول نظری، بلکه نحوه نوشتن طرح درس روزانه به صورت عملیاتی را می‌دانید.

اما آیا می‌خواهید توانایی خود را در Lesson Planning به سطح بین‌المللی برسانید، مدرک معتبر کسب کنید و درآمدهای جهانی را تجربه کنید؟ اصول پیشرفته طرح درس، متدولوژی‌های تدریس نوین و تمرین‌های عملی را در دوره‌های بین‌المللی TEFL/TESOL موسسه مکس تجربه کنید. با دریافت این مدارک، گامی محکم در جهت رشد شغلی و افزایش درآمد خود بردارید و جایگاه حرفه‌ای خود را تثبیت کنید.