طرح درس کاربردی برای تدریس زمان حال کامل present perfect tense

تدریس زمان حال کامل present perfect همیشه یکی از چالش برانگیزترین مباحث آموزش زبان انگلیسی بوده است.
معمولا مدرسان برای تدریس این زمان، به دنبال راهی برای انتقال ساده ی این مبحث هستند.

همانطور که می دانید نوشتن لسن پلن lesson plan  یک مهارت مهم برای معلمان حرفه ای است. در این مقاله قصد داریم یک لسن پلن ساده و کاربردی برای تدریس این زمان ارائه دهیم.

این مقاله، یک «نمونه لسن پلن برای تدریس گرامر» معمولی نیست. بلکه یک راهنمای کامل و تخصصی بر اساس متدولوژی‌های استاندارد TTC و TESOL برای روش تدریس زمان Present Perfect است.

این لسن پلن، بیشتر روی مهارت های اسپیکینگ و رایتینگ زبان آموزان تمرکز دارد.

چرا تدریس زمان حال کامل چالش‌برانگیز است؟

قبل از اینکه سراغ نوشتن طرح درسمان برویم، باید دقیقاً بدانیم چرا این گرامر به کابوسی برای معلم ها و زبان آموزان تبدیل شده.

تفاوت Present Perfect و Past Simple

این مورد، ریشه تمام مشکلات است. زبان‌آموز (به خصوص ایرانی) به سختی درک می‌کند که چرا “I have seen this movie” با “I saw this movie” متفاوت است. درک مفهوم «زمان تمام شده» (Finished Time) در مقابل «ارتباط با زمان حال» (Connection to Now) برای او دشوار است.

درک مفهوم «ارتباط با زمان حال» (Connection to Now)

این زمان، یک زمان «گذشته» نیست؛ یک زمان «حال» است که به گذشته «قلاب» شده. “I have lost my keys” یعنی «من در گذشته کلیدهایم را گم کردم و در حال حاضر آن‌ها را ندارم». تمرکز بر این نتیجه‌ی حال (Present Result) هسته اصلی تدریس ما خواهد بود.

کاربردهای متنوع

Present Perfect برای موارد مختلفی استفاده می‌شود:

1. تجربه زندگی (Life Experience): “I have been to Japan.” (زمانی در زندگی‌ام)
2. کارهای ناتمام (Unfinished States): “I have lived here for 5 years.” (و هنوز هم زندگی می‌کنم)
3. اخبار و اتفاقات اخیر (Recent News): “There has been an accident.” (با نتیجه‌ی مشهود در حال)

اگر بخواهیم هر سه تای این کاربردها را یکجا تدریس کنیم، نتیجه ای جز سردرگمی زبان آموزان نخواهد داشت.

یک نکته ی مهم اینکه، وقتی درک این زمان برای زبان آموز آسان شد و توانست به خوبی از آن استفاده کند، فرصت مناسبی برای استفاده از لسن پلن آموزش زمان حال کامل استمراری present perfect continuous است.

پیش‌نیازهای تدریس: مدرس قبل از کلاس چه باید بداند؟

سطح:
متوسط

هدف: 

• صحبت در مورد کاری که در گذشته انجام شده و اثرش تا الان باقی مانده
• استفاده درست از اصطلاحات زمانی مخصوص زمان حال کامل( since, for, always, so far)

مدت زمان:
۶۰ دقیقه

پیش فرض:
فرض می کنیم زبان آموزان با موارد زیر آشنا هستند:

• زمان حال ساده
• زمان گذشته ساده   (لسن پلن آموزش زمان گذشته ساده ایده های جذابی به شما می دهد)
• افعال با قاعده و بی قاعده
• شکل های مختلف جمله (مثبت، منفی و سوالی) در زمان های حال ساده و گذشته ساده

لوازم مورد نیاز:
جزوه متن، کارت و تخته

مراحل تدریس زمان گذشته کامل present perfect

گام اول warm up

هدف:
مرور زمان گذشته ساده ( کاری که در زمان گذشته در زمان مشخص انجام شده و به پایان رسیده) مثل:

 I went to Cuba in 1999. I had a great time there

مدت زمان:
10 دقیقه

زبان آموزان را به گروه های دو نفره تقسیم کنید و از آن ها بخواهید در مورد سه کاری که دیروز، هفته پیش، ماه پیش، سال پیش، عید گذشته و … انجام دادند، با هم صحبت کنند. (براساس زمانی که کلاس برگزار می شود، معلم باید زمان جملات را تعیین کند. مثلا اگر بعد از تابستان است از آن ها بخواهد در مورد کارهایی که در تابستان انجام داده اند، صحبت کنند.)

سپس جملاتشان را به کل کلاس ارائه می دهند و در کلاس همگی انتخاب می کنند که چه کسی کارهای هیجان انگیزتر، جالب تر یا خسته کننده تری انجام داده است.

کاربرد زمان گذشته ساده را به عنوان زمانی که در آن کار صورت گرفته و به پایان رسیده را مرور کنید. و همچنین در مورد افعال با قاعده و بی قاعده صحبت کنید.

گام دوم: مقدمه و معرفی زبان هدف

• هدف:
  ارائه زمان حال کامل و اصطلاحات زمانی مخصوص آن از طریق متن
• مدت زمان:
  5 دقیقه
• لوازم مورد نیاز:
  جزوه ای که متن مخصوص در آن نوشته شده است و زبان آموزان باید آن را بخوانند.

متن را به زبان آموزان بدهید و از آن ها بخواهید بخوانند و به سوالات زیر پاسخ دهند:

۱- Where is Amira living now?
2- Does she like it?

گام سوم  Elicitation

• هدف:
  رسیدن به کاربرد زمان حال کامل با پرسیدن سوالات مفهومی
• مدت زمان:
  2 تا ۳ دقیقه
• دوباره سراغ متن بروید و طبق موارد زیر گفتگو کنید:
• Teacher: We know that Amira is living in the States now. But, did she live in another country before?
  Students: Yes. In Venezuela.
  T: Correct. She is from Venezuela. When did she move to Dallas? Do you know?
  S:  ۵ years ago
  T: Very good. She has lived in Dallas for 5 years. That means that she moved to Dallas 5 years ago. Is she still living in Dallas?
  S: Yes.
  T: How many years?
  S: Five years.
  T: Did she learn English when she was in Venezuela?
  S: Yes. In high school.
  T: Is she still learning English in Dallas?
  S: Yes.
  T: Did she like learning English in the past? Does she like English now?
  S: Yes.
  T: Great. So, in this text, Amira tells us about some of the things she started in the past and she is still doing in the present, and to express that she uses a new tense. Amira has lived in Dallas for 5 years. Does it mean she is living in Dallas now?
  S: Yes.
  T: Correct.
• روی تخته این نمودار زمانی را بکشید. نمودار زمانی باعث می شود زبان آموزان بهتر متوجه کاربرد آن زمان شوند.

گام چهارم: اطمینان از درک درست زبان آموزان

در این مرحله از لسن پلن زمان حال کامل، باید با پرسیدن چند سوال هوشمندانه مطمئن شویم همه متوجه مفهوم درس شده باشند. اینجاست که باید CCQ درستی بپرسیم. اینجا شما می توانید به صورت گام به گام ببینید که ICQ و CCQ  چیست. همینجا هم بیایید چند سوال مناسب را با هم بررسی کنیم.

نمونه سوالات CCQ (Concept Checking Questions)

به جای سوال اشتباه DO you understand? بهتر است این سوال ها را در طرح درس انگلیسی خودتان بنویسید.

جمله هدف:

 “I have lived in Tehran for 5 years.”

• CCQ 1: Do I live in Tehran now? (Yes)
• CCQ 2: Did I start living in Tehran in the past? (Yes)
• CCQ 3: Is the action finished? (No)

جمله هدف:

 “He has visited Paris.”

• CCQ 1: Did he visit Paris in the past? (Yes)
• CCQ 2: Do we know the exact time? (No)
• CCQ 3: Is it his life experience? (Yes)

گام پنجم: تمرین کنترل‌شده (Controlled Practice)

تمرین اول

شناخت قسمت سوم فعل (Past participle) با استفاده از بازی مچینگ (Matching)

مدت زمان:
5 دقیقه

لوازم مورد نیاز:
کارت های قرمز با افعال گذشته ساده و کارت های آبی با قسمت سوم فعل

دانش آموزان را در گروه های دو نفره قرار دهید.
به آن ها کارت های قرمز و آبی که روی هر کدام شان فعل های مخصوص نوشته شده است بدهید.
از آن ها بخواهید سعی کنند حدس بزنند کدام افعال با هم مچ می شوند و آن ها را دسته بندی کنند.

چند مثال از افعالی که می توانید روی کارت ها بنویسید:

ate *eaten
was* been
went *gone
lived *lived
had *had
drove* driven
stayed *stayed
made *made
loved *loved
danced *danced
invited *invited
met *met
bought* bought

تمرین دوم

هدف:
تمرین استفاده ی روان از زمان حال کامل با استفاده از تمرینات جایگذاری

مدت زمان:
5  دقیقه

لوازم مورد نیاز:
کارت هایی با شکل سوم فعل

یکی از کارت ها را انتخاب کنید و جمله بسازید. مثلا: I have lived in Dallas for five years.
از دانش آموزان بخواهید این جمله را تکرار کنند.
سپس زمان را تغییر دهید. مثلا for two years.
حال از دانش آموزان بخواهید جمله ی قبل را با جایگذاری زمان جدید بیان کنند.I have lived in Dallas for two years.

سپس فعل را تغییری دهید. مثلا have danced salsa
از دانش آموزان بخواهید جمله ی قبل را با جایگذاری فعل جدید بیان کنند. I have danced salsa for two years

این کار را چندین بار با تغییر فعل و زمان انجام دهید.

تمرین سوم

هدف:
تمرین شکل های مختلف جمله با بازی تغییر فرم

مدت زمان:
5 دقیقه

لوازم مورد نیاز:
کارت هایی با شکل سوم افعال

T: Amira has met nice people. (Question)
S: Has she met nice people?
T: (Negative)
S: She hasn’t met nice people

این کار را با مثال های بیشتر انجام دهید.

گام ششم: انجام تمرینات تعاملی

هدف:
تمرین پرسش و پاسخ با استفاده از زمان حال کامل و قیدهای این زمان

مدت زمان:
10 دقیقه

لوازم مورد نیاز:
برگه و خودکار

دانش آموزان از یکدیگر سوالاتی می پرسند تا بفهمند هم کلاسی هایشان چه کارهایی را در گذشته شروع کرده اند و تا الان ادامه دارد. مثلا:

S1: Have you lived in this town for a long time?
S2: Yes. I have lived here for ten years.
S1: Have you made many friends here?
S2: Not really. I have not made many friends

مرحله تولید یا   Production

هدف:
زبان آموزان با استفاده از ساختار و کاربرد زمان حال کامل باید یک پاراگراف بنویسند.
در این مرحله نیاز به کنترل و چک کردن زیادی نیست و زبان آموزان باید بتوانند خودشان به تنهایی این پاراگراف را بنویسند.

مدت زمان:
20  دقیقه

در این مرحله زبان آموزان باید در مورد کارهایی که در گذشته شروع کرده اند و تا الان ادامه دارد، یک پاراگراف بنویسند.
می تواند در مورد سرگرمی ها یا در مورد شغل، تحصیل و ….. باشد.

سپس یکی از موضوع ها را انتخاب می کنند و در مورد آن می نویسند و به کلاس ارائه می دهند.

عیب‌یابی: مدیریت اشتباهات رایج (Common Errors & Troubleshooting)

خطای رایج ۱

“I have visited Turkey last year.”

• مشکل: استفاده از قید زمان تمام شده (last year) با Present Perfect.
• نحوه اصلاح (Error Correction): جمله را روی تخته بنویسید و از دیگران بپرسید “Is this correct?”. با استفاده از تایم‌لاین به آنها یادآوری کنید که “last year” یک زمان تمام شده است و باید با Past Simple استفاده شود.

خطای رایج ۲: استفاده نکردن از Past Participle صحیح (e.g., “I have went“)

• مشکل: تسلط نداشتن به افعال بی‌قاعده.
• نحوه اصلاح: این یک خطای Accuracy است. با اشاره دست یا تکرار جمله با لحن سوالی (“?have went”) به او فرصت خود-اصلاحی (Self-correction) بدهید. اگر نتوانست، فرم صحیح (gone) را به او بگویید و یک Drill سریع شفاهی انجام دهید. تکنیک تمرین و تکرار در زبان انگلیسی یا همان دریل می تواند کمک زیادی برای تمرکز بر صحت جملات باشد.

نکاتی برای تدریس for, since, already, yet و just

• نکته خیلی مهم: همه‌ی اینها را در یک جلسه تدریس نکنید!
• for و since را همراه با کاربرد «کارهای ناتمام» (Unfinished states) تدریس کنید.
• ever و never را همراه با کاربرد «تجربه» (Life experience) تدریس کنید.
• already, yet و just را در یک جلسه جداگانه و به عنوان «اخبار و کارهای اخیر» تدریس کنید.

سوالات متداول درباره لسن لسن پلن آموزش زمان حال کامل present perfect

در اینجا به سوالات رایجی که برای مدرسان هنگام تدریس این مبحث پیش می‌آید، پاسخ می‌دهیم.

۱. چگونه تفاوت زمان حال کامل و گذشته ساده را به زبان‌آموزان سطح مبتدی توضیح دهم؟

از یک تایم‌لاین بصری استفاده کنید. گذشته ساده را با یک «نقطه» مشخص در گذشته نشان دهید (مثل دیروز). حال کامل را با یک «پل» یا «بازه» که از گذشته شروع شده و به «اکنون» (NOW) متصل است، نشان دهید. همیشه بر «زمان تمام شده» (Past Simple) در مقابل «زمان ناتمام یا نامشخص» (Present Perfect) تأکید کنید.

۲. بهترین سوالات CCQ (سوالات چک کردن درک مطلب) برای زمان حال کامل چیست؟

CCQ ها باید بر «زمان حال» (Do you have it now?)، «شروع در گذشته» (Did it start in the past?) و «تمام شدن یا نشدن عمل» (Is it finished?) تمرکز کنند.

۳. آیا باید for و since را همزمان با ساختار اصلی تدریس کنم یا در جلسه بعد؟

بستگی به سطح کلاس دارد. اگر بار اولی است که Present Perfect را تدریس می‌کنید، بهتر است ابتدا بر مفهوم «تجربه» (با ever/never) تمرکز کنید. در جلسه بعد، کاربرد «کارهای ناتمام» را با for و since معرفی کنید تا از بار شناختی (Cognitive Load) زیاد جلوگیری شود.

۴. اشتباهات رایج زبان‌آموزان ایرانی در استفاده از این زمان چیست و چگونه آن‌ها را اصلاح کنیم؟

رایج‌ترین اشتباه، استفاده از Past Simple به جای Present Perfect برای تجربیات است (e.g., “?Did you ever eat sushi”). راه حل، تمرکز بر CCQ هایی است که نشان می‌دهد «زمان» برای ما مهم نیست، بلکه «خود تجربه» مهم است.

۵. آیا این لسن پلن برای کلاس‌های آنلاین نیز مناسب است؟

بله. تمام مراحل قابل اجرا هستند. برای مرحله Warm-up و Production می‌توانید از Breakout Rooms در زوم استفاده کنید. برای Presentation از وایت‌برد دیجیتال و برای فعالیت‌های نوشتاری از Google Docs یا Padlet استفاده کنید.