روش تدریس زمان حال ساده (Simple Present): طرح درس و فعالیت‌های کلاسی

تدریس زمان Simple Present اغلب به عنوان اولین چالش جدی گرامری در کلاس‌های سطح مبتدی (A1/A2) شناخته می‌شود. اگرچه این گرامر «ساده» نام دارد، اما آموزش مؤثر آن، به‌ویژه مفاهیمی مانند «s سوم شخص» یا کاربرد «do/does»، نیازمند متدولوژی دقیق و از تکرار فرمول فراتر می رود.

در این مقاله بر «چگونه تدریس کردن» (How-to-Teach) تمرکز کرده ایم و یک نقشه راهی عملی برای طراحی طرح درس (Lesson Plan)، مدیریت چالش‌های رایج کلاسی و ایجاد فعالیت‌های جذاب را ارائه داده ایم.

مفاهیمی که مدرس باید قبل از کلاس بداند

قبل از ورود به کلاس، باید مطمئن شویم که بر مفاهیم کلیدی تدریس گرامر حال ساده انگلیسی مسلط هستیم. حتی مهم تر از آن باید بدانیم چگونه گرامر زبان انگلیسی تدریس کنیم.

 مرور کاربردهای این زمان برای دسته‌بندی در تدریس

زبان‌آموز مبتدی نباید با تمام کارکردهای Simple Present بمباران شود. پس بهتر است تدریستان را اولویت‌بندی کنید:

1. عادات و روتین‌ها (Habits and Routines): نقطه شروع ایده‌آل. (e.g., I wake up at 7.)
2. حقایق کلی و علمی (General Facts): (e.g., The sun rises in the east.)
3. برنامه‌های زمانی قطعی (Schedules and Timetables): (e.g., The train leaves at 8.)

نکته خیلی مهم:  برای سطح A1، فقط بر کاربرد اول (Habits/Routines) تمرکز کنید. پس از تسلط کامل زبان‌آموزان، به سراغ کاربردهای دیگر بروید.

طراحی سوالات چک کردن مفهوم (CCQs)

CCQs (Concept Checking Questions) ابزار حیاتی شما برای اطمینان از درک عمیق گرامر توسط زبان‌آموز هستند. قبلا بطور کامل نحوه ی نوشتن این سوال ها را در مقاله CCQ و ICQ چیست نوشته ایم.  این سوالات باید کوتاه و پاسخ آن‌ها «بله/خیر» یا یک کلمه‌ای باشد.

انتخاب چهارچوب تدریس مناسب برای آموزش گرامر زمان حال ساده

برای تدریس گرامر در سطوح پایین، چهارچوب PPP (Presentation, Practice, Production) همچنان یکی از مؤثرترین متدهاست:

1. Presentation (ارائه): معرفی گرامر جدید در یک بستر (Context) واضح.
2. Practice (تمرین): تمرین‌های کنترل‌شده (Controlled) برای جا انداختن فرم و ساختار.
3. Production (تولید): فعالیت‌های ارتباطی که در آن زبان‌آموز از گرامر جدید به شکلی آزادانه‌تر استفاده می‌کند.

لسن پلن آموزش زمان حال کامل استمراری و لسن پلن تدریس زمان حال کامل را هم می توانید برای سطوح بالاتر استفاده کنید.

لسن پلن آماده برای تدریس Simple Present

این یک طرح درس آماده برای Present Simple بر اساس متد PPP است که می‌توانید مستقیماً در کلاس خود (حضوری یا آنلاین) استفاده کنید.

گام اول: وارم آپ و ایده‌ها برای شروع کلاس گرامر

(زمان: ۵-۷ دقیقه)

• ایده ۱: بازی “Find Someone Who…” (نسخه ساده): کاربرگ‌هایی آماده کنید که در آن جملاتی مانند “Find someone who… …likes coffee. …gets up early. …plays a sport.” نوشته شده است. زبان‌آموزان باید در کلاس راه بروند و از هم سوال بپرسند. (e.g., “Do you like coffee?”)
• ایده ۲: تصاویر روزمره (Daily Routine Pictures): تصاویری از (مسواک زدن، صبحانه خوردن، رفتن به محل کار) نشان دهید و افعال را از زبان‌آموزان بیرون بکشید (Elicit کنید)

گام دوم: مرحله ارائه (Presentation) – چگونه Simple Present را تدریس کنیم؟

(زمان: ۱۰-۱۵ دقیقه)

 افعال عملی Action Verbs

برای شروع، برخی از افعال عملی معمول را از دانش آموزان بپرسید.
برای این کار چند کار عملی انجام دهید و از دانش آموزان بخواهید حدس بزنند چه کاری انجام می دهید.
مثلا یک کتاب بردارید و وانمود کنید که دارید کتاب می خوانید. دانش آموزان باید فعل “Read” را حدس بزنند.
این کار را برای چند فعل دیگر انجام دهید. مثل write, eat, run و ….
سپس فعل ها را روی تخته بنویسید.

اگر زبان آموزان تان مبتدی هستند و این افعال را بلد نیستند، می توانید از فلش کارت برای آموزش افعال استفاده کنید.

 معرفی اول شخص مفرد

بعد جلوی هر فعلی که روی تخته نوشته اید، “I” بنویسید. نکات مهم استفاده از تخته در کلاس را فراموش نکنید.
و هر کدام از فعل ها را همراه با “I” بیان کنید و از زبان آموزان بخواهید تکرار کنند. مثلا: “I read. I write. I eat. I run”

سپس از دانش آموزان بخواهید چند کاری که هر روز انجام می دهند را بگویند. برای این کار از زبان آموزان بپرسید اولین کاری که هر روز انجام می دهید چیست؟
مطمئنا جواب خواهند داد :” I wake up” . این جمله را روی تخته بنویسید.

این جمله را روی تخته بنویسید و از آن ها بپرسید ساعت چند بیدار می شوند.
سپس ساعت را جلوی جمله بنویسید: ‘I wake up at 8.’

همین مراحل را با کارهای دیگری که هر روز زبان آموزان انجام می دهند، ادامه دهید. مثلا می توانید جملات زیر را روی تخته بنویسید:

• I wake up at 7.
• I eat breakfast at 8.
• I go to school at 8:30.
• I study English at 10.
• I have lunch at 12.

وقتی زبان آموزان این مرحله را خوب تمرین کردند، وارد مرحله بعد شوید.

 معرفی دوم شخص مفرد

برای این کار از یکی از زبان آموزان بپرسید: “?What time do you get up” . احتمالا جمله ای شبیه به این خواهد گفت: “I wake up at 7 o’clock”
سپس به آن زبان آموز اشاره کنید و بگویید:  “You wake up at 7 o’clock” . بعد دوباره از همان زبان آموز بپرسید: “?What time do you get up”
بعد از این که جواب داد، از بقیه زبان آموزان بخواهید به او اشاره کنند و بگویند: “You get up at 7 o’clock”

سپس هر بار از هر یک از دانش آموزان یک سوال بپرسید و هر بار که جواب می دهند، از بقیه بخواهید به آن شخص اشاره کنند و جمله اش را با “You” بگویند.

 معرفی سوم شخص مفرد

حالا که به اندازه کافی زبان آموزان ساخت جملات زمان حال ساده را یاد گرفته اند، وقت آن رسیده که فاعل سوم شخص مفرد را معرفی کنیم.

برای این کار دوباره از یکی از زبان آموزان بپرسید: “?What time do you get up”.
او مثلا جواب خواهد داد:  “.I get up at 7 o’clock”. بعد می توانید بگویید : “.Sally gets up at 7 o’clock” و آن را روی تخته بنویسید.
دقت کنید که حرف S  را با یک رنگ دیگر بنویسید.

این کار را با پرسیدن سوالات مختلف و گفتن جملات با استفاده از سوم شخص مفرد ادامه دهید. تا جایی که زبان آموزان متوجه شوند که فعل چه تغییری می کند.

با ساخت جملات مختلف و نوشتن آن روی تخته و هایلایت کردن حرف s / es زبان آموزان متوجه می شوند که برای سوم شخص مفرد باید از s / es استفاده کنند.

 فاعل های جمع (We/ You/ They)

برای این کار از کل زبان آموزان یک سوال کلی بپرسید. مثلا بپرسید که ماهی دوست دارند یا خیر.
بعد آن هایی که ماهی دوست دارند را در یک گروه قرار دهید و بقیه را در یک گروه دیگر.
به یک طرف کلاس بروید و به گروهی که ماهی دوست دارند اشاره کنید و رو به آن ها بگویید: “You like fish” و روی تخته بنویسید.

سپس مجدد به آن ها اشاره کنید و رو به گروهی که ماهی دوست ندارند بگویید: “They like fish” و از گروه مقابل بخواهید این کار را با شما انجام دهند. اشاره کنند و جمله را تکرار کنند.

سپس خودتان هم کنار گروهی که ماهی دوست دارند بروید و با اشاره به خودتان و گروه با هم بگویید : “We like fish”

این کار را با پرسیدن سوالات مختلف انجام دهید و هر بار جمله را روی تخته بنویسید.

 آموزش جملات منفی زمان حال ساده

برای آموزش این بخش می توانیم از زبان آموزان یک سوال بپرسیم. این که آیا یک چیزی را دوست دارند یا خیر یا آیا کتاب می خوانند یا خیر.

بعد با اشاره به زبان آموزانی که جواب خیر دادند با استفاده از فاعل های مختلف جملات منفی بگویید و از آن ها بخواهید تکرار کنند. مثلا: “You don’t like fish”  “They don’t like fish.”
یا می توانید بپرسید چه چیزی دوست دارند و جه جیزی دوست ندارند و جملات شان را روی تخته بنویسید. مثلا: “Chris likes pizza. He doesn’t like sushi”

گام سوم: مرحله تمرین (Practice) – تمرین‌های کنترل‌شده

(زمان: ۱۰ دقیقه)

در این مرحله، تمرکز بر دقت (Accuracy) است، نه روانی. پس حتما روش های تصحیح اشتباه زبان آموزان را یاد بگیرید تا در جای مناسب استفاده کنید.

• تمرین Gap-fill: (e.g., “She ______ (like) cats.” “They ______ (not/live) in London.”)
• تمرین Matching: جملات سوالی را به پاسخ‌های کوتاه وصل کنند.
• تمرین اصلاح خطا: جملاتی با غلط‌های رایج (مثل “He no like”) بنویسید و از زبان‌آموزان بخواهید آن را تصحیح کنند.

در این مرحله شاید ابزارها و سایت های هوش مصنوعی برای نوشتن لسن پلن به دردتان بخورد.

گام چهارم: مرحله تولید (Production) – فعالیت‌های ارتباطی

(زمان: ۱۵ دقیقه)

حالا نوبت صحبت کردن روان (Fluency) است. به زبان‌آموزان فرصت دهید از گرامر در یک موقعیت واقعی‌تر استفاده کنند. یکی از روش های گروه بندی زبان آموزان را انتخاب کنید و فعالیت ها را شروع کنید.

• تمرین ۱: مصاحبه با همکلاسی: زبان‌آموزان به صورت دو نفره، ۵ سوال در مورد روتین‌های همکلاسی خود می‌نویسند و سپس از هم می‌پرسند. (e.g., “What time do you get up?” “Do you watch TV in the evening?”)
• تمرین ۲: توصیف روز یک سلبریتی: عکس یک فرد مشهور را نشان دهید و از زبان‌آموزان بخواهید حدس بزنند روتین روزانه او چگونه است. (e.g., “He wakes up late. He doesn’t cook breakfast…”)

۷ بازی جذاب و فعالیت کلاسی خلاقانه برای Simple Present

برای اینکه کلاس خشک و گرامر-محور نباشد، از این فعالیت های کلاسی برای تدریس simple present استفاده کنید:

1. بازی “تخته سفید” (Whiteboard Race): کلاس را به دو تیم تقسیم کنید. یک فعل (مثل “eat”) را بگویید. نفر اول هر تیم باید بدود و شکل سوم شخص آن (“eats”) را روی تخته بنویسد.
2. بازی “حدس بزن شغل من چیست؟” (Guess My Job): یک زبان‌آموز شغلی را انتخاب می‌کند. بقیه باید با سوالات حال ساده حدس بزنند. (e.g., “Do you work at night?” “Do you wear a uniform?”)
3. ساخت نظرسنجی کلاسی (Class Survey): زبان‌آموزان یک نظرسنجی در مورد عادات کلاس طراحی می‌کنند. (e.g., “How many students like spiders?” “How many students study English every day?”)
4. توصیف حقایق علمی (Scientific Facts Quiz): برای تمرین کارکرد «حقایق». (e.g., “Water (boil) ______ at 100°C.” “The Earth (go) ______ around the Sun.”)
5. بازی “Mime” (پانتومیم روتین‌ها): یک زبان‌آموز یک روتین روزانه (مثل “brushing teeth”) را پانتومیم اجرا می‌کند. بقیه باید حدس بزنند: “You brush your teeth every morning!”
6. داستان‌سرایی زنجیره‌ای (Chain Story): شما شروع می‌کنید: “Every day, a man wakes up.” نفر بعدی ادامه می‌دهد: “He goes to the kitchen.”
7. مصاحبه با بیگانگان (Alien Interview): یک زبان‌آموز نقش موجودی فضایی را بازی می‌کند که هیچ‌چیز از روتین‌های انسانی نمی‌داند. بقیه باید توضیح دهند: “We sleep because our bodies need rest.”

برای تمرین های بیشتر میتوانید ازسایت ورد وال برای ایجاد بازی های خلاقانه استفاه کنید.

 چالش‌های رایج: رفع اشکال تخصصی در کلاس

این بخش به شما کمک می‌کند تا دو مورد از رایج‌ترین اشتباهات زبان‌آموزان در آموزش گرامر حال ساده را به صورت حرفه‌ای مدیریت کنید.

تکنیک‌های کاربردی برای آموزش “s” سوم شخص (به کودکان و بزرگسالان)

این، کابوس کلاس‌های مبتدی است. زبان‌آموزان به طور مداوم «s» را فراموش می‌کنند.

• برای کودکان (Young Learners):
  • عروسک مار (The ‘s’ Snake): یک عروسک مار دستی (Sock Puppet) بیاورید. هرگاه جمله سوم شخص (He/She/It) گفته می‌شود، مار بیرون می‌آید و صدای /s/ (Hiiiissss) تولید می‌کند.
  • آهنگ و ریتم (Chants): ریتم‌های ساده بسازید: “I walk, You walk, He walks! (Clap!) She walks! (Clap!)”
  • TPR (Total Physical Response): از حرکات فیزیکی استفاده کنید. (مثلاً: هر وقت ‘He/She’ آمد، بایستید. هر وقت ‘I/You’ آمد، بنشینید).
• برای بزرگسالان و نوجوانان:
  • برجسته‌سازی بصری (Visual Highlighting): همیشه ‘s’ سوم شخص را با رنگی متفاوت (مثلاً قرمز) روی تخته بنویسید.
  • اصلاح با اشاره (Finger Correction): وقتی زبان‌آموز می‌گوید “He like coffee”، بدون قطع کردن حرفش، سه انگشت خود را بالا بیاورید (He – likes – coffee) تا به او یادآوری کنید که کلمه‌ای جا افتاده است.

چگونه خطاهای رایج Do و Does را در کلاس رفع کنیم؟

مشکل اصلی زبان‌آموزان این است که «do» را در جملات مثبت به کار می‌برند (I do go) یا در جملات سوالی فراموش می‌کنند (You like coffee?).

• تکنیک ۱: نقش «فعل کمکی» (The ‘Helper’ Verb):

توضیح دهید که افعال اصلی (like, work, play) قوی هستند، اما برای منفی شدن یا سوالی شدن «خسته» می‌شوند و به یک «کمکی» (do/does) نیاز دارند.

• تکنیک ۲: «تمرینات تفکیک» (Isolation Drills):

تمرین‌های شفاهی سریع و ریتمیک اجرا کنید تا زبان‌آموز به ساختار عادت کند.

• • (T): “I like” -> (S): “I don’t like”
  • (T): “He likes” -> (S): “He doesn’t like”
  • (T): “They work” -> (S): “Do they work?”
• تکنیک ۳: تمرین «تبدیل» (Transformation Drill):

شما یک جمله مثبت می‌گویید، زبان‌آموز باید آن را به سوالی یا منفی تبدیل کند. این کار به اتوماتیک شدن فرآیند در ذهن آن‌ها کمک می‌کند. انواع تمرین و تکرار (drilling) تاثیر خیلی خوبی در تثبیت این ساختار دارد.

سوالات متداول درباره روش تدریس simple present

۱. بهترین فعالیت وارم آپ برای شروع درس حال ساده چیست؟

بازی “Find Someone Who…” عالی است، زیرا زبان‌آموزان را مجبور می‌کند از ساختار سوالی (Do you…?) و پاسخ کوتاه (Yes, I do. / No, I don’t.) استفاده کنند.

۲. چگونه تفاوت Present Simple و Present Continuous را به زبان‌آموز مبتدی توضیح دهم؟

از تایم‌لاین (Timeline) و CCQs استفاده کنید.

• Simple (Habit): یک خط ممتد با علامت‌های تکرار (x—x—x) روی آن بکشید.
• Continuous (Now): یک خط با یک نقطه بزرگ که روی آن نوشته شده «NOW».
• CCQ کلیدی: Is it happening now? (Yes -> Continuous) Is it a habit or fact? (Yes -> Simple)

۳. چند نمونه سوال CCQ (سوال مفهومی) برای تدریس «s سوم شخص» ارائه دهید.

(جمله هدف: He likes apples)

• Am I talking about one person or many? (One)
• Am I talking about you? (No) About me? (No)
• Am I talking about him? (Yes)
• The verb is “like” or “likes“? (Likes)

۴. چگونه گرامر حال ساده را به روش ارتباطی (Communicative Approach) تدریس کنیم؟

تمرکز را از «فرمول» به «کاربرد» منتقل کنید. به جای تمرین‌های گرامری صرف، «تسک» (Task) طراحی کنید. مثال: «طراحی برنامه هفتگی ایده‌آل» یا «برنامه‌ریزی یک سفر گروهی با استفاده از جدول زمانی قطارها». در اینجا گرامر (Simple Present) ابزاری برای انجام تسک است، نه هدف نهایی.

۵. برای رفع اشکال do و does چه تمرین یا Drill مؤثری پیشنهاد می‌کنید؟

«Transformation Drills» (تمرینات تبدیل) بهترین هستند. (T: “He works.” S: “Does he work?”). همچنین «Error Correction Drills» که در آن شما عمداً اشتباه می‌گویید (T: “He don’t work”) و زبان‌آموزان باید شما را تصحیح کنند (S: “No! He doesn’t work!”).

۶. آیا بهتر است اول فرم منفی و سوالی را با هم تدریس کنیم یا جداگانه؟

بهترین رویه (Best Practice) این است:

1. تدریس کامل فرم مثبت (شامل ‘s’ سوم شخص).
2. تدریس فرم منفی و سوالی با هم.

دلیل: هر دوی این فرم‌ها به یک مکانیزم مشترک (فعل کمکی do/does) متکی هستند و تدریس همزمان آن‌ها به درک ارتباطشان کمک می‌کند.

۷. بهترین روش برای آموزش تلفظ «s» سوم شخص (که صدای /s/, /z/, /ɪz/ می‌دهد) چیست؟

در سطح A1، زبان‌آموز را با قوانین آواشناسی گیج نکنید. اما شما به عنوان مدرس باید تفاوت را به درستی مدل‌سازی (Model) کنید.

• /s/ (بعد از صداهای بی‌واک): stops, works, laughs
• /z/ (بعد از صداهای واک‌دار): plays, lives, goes
• /ɪz/ (بعد از صداهای سوت‌دار): watches, washes, fixes

یک تمرین دسته‌بندی ساده (Sorting Activity) می‌تواند به زبان‌آموزان کمک کند تفاوت را بشنوند.