روش تدریس CLT چیست؟ (راهنمای کامل اصول و تکنیک ها)

روش تدریس CLT چیست؟ (Communicative Language Teaching)

اگر در حوزه آموزش زبان انگلیسی فعالیت دارید، حتما نام روش تدریس CLT به گوشتان خورده است. CLT مخفف چیست؟ این عبارت کوتاه شده ی Communicative Language Teaching به معنای «آموزش ارتباطی زبان» است که به عنوان یکی از مدرن ترین و موثرترین رویکردها در دنیا شناخته می شود.
اما روش CLT در تدریس زبان دقیقاً چیست؟ برخلاف روش های سنتی که تمرکزشان بر حفظ کردن قواعد گرامری و لغات بود، هدف اصلی در متد CLT (CLT Method)، توانمند ساختن زبان آموز برای برقراری ارتباط موثر و معنادار در موقعیت های واقعی است. در واقع، این روش به جای اینکه از زبان آموز بپرسد “چه چیزهایی درباره زبان می دانی؟”، از او می خواهد “با دانسته هایت چه کارهایی می توانی انجام دهی؟”. این رویکرد، روش CLT در زبان انگلیسی را به گزینه ای ایده آل برای کسانی تبدیل کرده که هدفشان استفاده عملی از زبان در زندگی روزمره، محیط کار یا هنگام مهاجرت است.

نقش معلم و زبان آموز در روش CLT چگونه تعریف می شود؟

در کلاس هایی که بر پایه روش CLT اداره می شوند، دینامیک کلاس کاملاً متفاوت است.

نقش معلم: از یک مدرس به یک تسهیل گر (Facilitator)

• مشاور و راهنما: معلم دیگر مرکز اصلی کلاس نیست، بلکه نقش یک مشاور را دارد که به زبان آموزان در مسیر برقراری ارتباط کمک می کند.
• مدیریت کننده فعالیت ها: او فعالیت های گروهی مانند: Role-Play یا مصاحبه را طراحی و مدیریت می کند تا حداکثر تعامل بین زبان آموزان شکل بگیرد.
• شنونده فعال: معلم به دقت به مکالمات گوش می دهد و اشتباهات رایج را (بدون قطع کردن مداوم مکالمه) یادداشت می کند تا در زمان مناسب به آن ها بازخورد دهد.

نقش زبان آموز: از یک یادگیرنده منفعل به یک برقرارکننده ارتباط (Communicator)

مشارکت کننده فعال: زبان آموز در روش CLT یک شرکت کننده فعال است و مسئولیت یادگیری خود را بر عهده می گیرد. او باید در تمام فعالیت های کلاسی برای انتقال معنا تلاش کند.
همکار و مذاکره کننده: زبان آموزان به صورت دو نفره یا گروهی با هم کار می کنند، اطلاعات را به اشتراک می گذارند و برای رسیدن به یک هدف مشترک با هم “مذاکره” می کنند (مثلاً حل یک معما یا برنامه ریزی یک سفر).

روش های آموزشی، تکنیک ها و فعالیت های رایج در متد CLT

روش زیاد است و معلم دستش برای اموزش باز است.

Role-Play (ایفای نقش):

در این روش زبان آموزان هر کدام جای یک نقش قرار می گیرند و مکالمه می کنند. مثال:

• یک نفر می شود افسر پلیس و آن یکی هم راننده ای که تند رفته و قرار است حسابی جریمه شود.
• فرض کنید یکی از شما مشتری ناراضی در یک رستوران است و دیگری مدیر رستوران که باید مشکل را حل کند.

روش بازی با کارت و روش picture strip story:

بازی با کارت انواع مختلفی دارد.
مثلا جند تا عکس که به هم مرتبط هستند را بین چند تا از گروه ها پخش می کند و گروه ها باید با همکاری هم حدس بزنند این عکس ها چه ارتباطی با هم دارند و داستان چیست؟

مصاحبه یا Interviews:

در این روش معلم زبان آموزها را به گروه های دو نفره تقسیم می کند و به هر یک لیستی از سوالات می دهد.
زبان آموزان باید به صورت مصاحبه، سوالات را از یکدیگر بپرسند.

Opinion sharing:

در این روش زبان آموزان به صورت دو نفره یا در گروه های چند نفره در مورد تاپیکی که معلم به آن ها داده است صحبت می کنند و نظر می دهند.

Information Gap Activities (فعالیت های شکاف اطلاعاتی):

در این فعالیت، به دو زبان آموز اطلاعات ناقصی داده می شود (مثلاً نفر اول نقشه A را دارد و نفر دوم نقشه B). آن ها باید با پرسیدن سوال از یکدیگر، اطلاعات ناقص خود را کامل کنند بدون اینکه تصویر طرف مقابل را ببینند. این تکنیک، نیاز واقعی به ارتباط را ایجاد می کند.

Jigsaw Activities (فعالیت های جورچین):

کلاس به چند گروه تقسیم می شود. هر گروه بخشی از یک داستان یا اطلاعات را دریافت می کند. سپس اعضای گروه ها با هم ترکیب می شوند تا با به اشتراک گذاشتن اطلاعاتشان، تصویر کامل داستان را بسازند.

Surveys (نظرسنجی):

زبان آموزان یک نظرسنجی کوتاه طراحی می کنند (مثلاً در مورد عادات آخر هفته) و در کلاس راه می روند و از دیگران سوال می پرسند تا نتایج را جمع آوری و گزارش دهند.

برای مطالعه مقاله ICQ و CCQ در تدریس چیست؟ آیا سوال های درستی می پرسید؟ کلیک کنید.

مزایای کلیدی روش تدریس CLT:

1. افزایش انگیزه و اعتماد به نفس: چون زبان آموزان از همان ابتدا طعم موفقیت در برقراری ارتباط را می چشند، انگیزه و اعتماد به نفسشان برای صحبت کردن به شدت افزایش می یابد.
2. یادگیری کاربردی و دانش آموز-محور: تمرکز بر موقعیت های واقعی باعث می شود یادگیری معنادارتر باشد. زبان آموز یاد می گیرد چگونه در فرودگاه، هتل یا مصاحبه کاری از زبان استفاده کند.
3. بهبود روانی کلام (Fluency): تاکید مداوم بر صحبت کردن، باعث می شود زبان آموزان روان تر و با تردید کمتری صحبت کنند.
4. تقویت مهارت تفکر انتقادی و حل مسئله: فعالیت هایی مانند: Opinion Sharing یا Jigsaw، زبان آموز را به فکر کردن، تحلیل و همکاری وادار می کند.
5. یادگیری سریع: چون این روش ، مکالمه محور است در زمان کمتری می توانید زبان انگلیسی را یاد بگیرید.
6. مناسب برای افرادی که قصد مهاجرت دارند: افرادی که قصد مهاجرت دارند می توانند زبان انگلیسی را به صورت مکالمه محور و در زمان کم یاد بگیرند.
7. عدم نیاز به کتاب و گرامر: در این روش صرفا تاکید بر مکالمه و صحبت کردن است و کتاب مورد استفاده قرار نمی گیرد.
8. مناسب برای تمامی هوش ها: این روش برای تمامی افراد با هر سطح هوشی مناسب است.

معایب و چالشهای روش CLT:

با وجود تمام مزایا، پیاده سازی روش CLT در تدریس زبان با چالش هایی نیز همراه است:

1. نادیده گرفتن احتمالی دقت گرامری (Accuracy): تمرکز بیش از حد بر روانی کلام (Fluency) ممکن است باعث شود اشتباهات گرامری و ساختاری زبان آموزان نادیده گرفته شده و فسیل (Fossilize) شوند. یک معلم باتجربه باید بتواند تعادل مناسبی بین این دو برقرار کند.
2. نیاز به معلم ماهر و خلاق: اجرای موفق متد CLT به شدت به مهارت معلم در مدیریت کلاس، طراحی فعالیت های جذاب و ارائه بازخورد موثر بستگی دارد. به همین دلیل هنوز در همه آموزشگاه های ایران جا نیفتاده است.
3. چالش در کلاس های پرجمعیت: مدیریت فعالیت های گروهی و ارزیابی فردی در کلاس های شلوغ می تواند برای معلم دشوار باشد.
4. عدم آمادگی برای آزمون های استاندارد: اگرچه این روش برای مکالمه عالی است، اما ممکن است زبان آموزان را برای آزمون هایی مانند: آیلتس یا تافل که نیاز به دانش دقیق گرامر و مهارت های نوشتاری و خواندن آکادمیک دارند، به طور کامل آماده نکند. البته می توان از اصول CLT در کنار تمرینات ویژه آزمون استفاده کرد.
5. مناسب نبودن برای کار: چون در این روش مهارت های خواندن و نوشتن و گرامر کار نمی شود، برای برخی از شغل ها مناسب نیست.
6. کافی نبودن آموزش: در این روش مهارت های خواندن و نوشتن و گرامر کار نمی شود.

برای مطالعه مقاله تدریس زبان انگلیسی، بدون کتاب درسی کلیک کنید.

اصول بنیادین و کلیدی در روش CLT چیست؟

• ارتباط، هدف نهایی است: تمام فعالیت های کلاسی باید در خدمت یک هدف ارتباطی باشند.
• استفاده از زبان معتبر و واقعی (Authentic Language): تا حد امکان از متون، فایل های صوتی و ویدیوهای واقعی (مانند: منوی رستوران، اخبار، پادکست) استفاده می شود، نه فقط دیالوگ های کتاب درسی.
• اولویت معنا بر ساختار: انتقال موفق معنا در اولویت قرار دارد، حتی اگر با اشتباهات گرامری همراه باشد.
• یادگیری در بستر تعامل: زبان از طریق تعامل با معلم و سایر زبان آموزان آموخته می شود.
• گرامر به صورت کاربردی و در بستر متن تدریس می شود: به جای تدریس یک لیست از قواعد، گرامر زمانی آموزش داده می شود که زبان آموز برای انتقال یک معنای خاص به آن نیاز دارد.

از این روش می توانید برای آموزش زبان انگلیسی به افرادی که به دنبال یادگیری مکالمه هستند و یا قصد مهاجرت دارند و می خواهند هر جه سریع تر زبان انگلیسی را یاد بگیرند، استفاده کنید.

سوالات متداول در مورد روش تدریس CLT:

آیا در روش CLT اصلاً گرامر تدریس نمی شود؟

خیر، این یک تصور اشتباه است. گرامر تدریس می شود، اما نه به صورت مجزا و خشک. بلکه به صورت کاربردی و زمانی که برای یک هدف ارتباطی به آن نیاز است.

CLT مخفف چیست؟

CLT مخفف Communicative Language Teaching یا آموزش ارتباطی زبان است.

آیا روش CLT برای همه زبان آموزان مناسب است؟

این روش برای اکثر زبان آموزان، به خصوص مبتدیان و متوسط که هدفشان تقویت مکالمه است، بسیار موثر است. اما برای زبان آموزان سطح پیشرفته یا کسانی که برای اهداف آکادمیک خاصی آماده می شوند، باید با روش های دیگر ترکیب شود.

تفاوت اصلی روش CLT با روش GTM (Grammar-Translation) چیست؟

تفاوت اصلی در هدف است. هدف GTM درک ساختار زبان از طریق ترجمه و تحلیل گرامری است، در حالی که هدف CLT استفاده عملی از زبان برای برقراری ارتباط است.